Kültür Notları – Sayfa 10 – italiano con ülgen

Geçen yıl 18 Temmuz’da 91 yaşına girmesine bir ay kala vefat eden Luciano de Crescenzo, İtalyan halkının gönlünde taht kurmuş bravissimo (çok başarılı) bir mühendis, yazar, oyuncu ve yönetmendi.

21 dile çevrilen toplam 44 kitabı olan Crescenzo’nun Türkçe’ye çevrilen iki kitabından ilki olan Così parlò Bellavista (Böyle dedi Bellavista) romanı tek sayılı ve çift sayılı bölümlerden oluşuyor.

Tek sayılı bölümlerde Profesör Bellavista ve filozof arkadaşları arasında geçen amore (aşk ve sevgi), libertà (özgürlük) ve dünyanın gidişatına dair konuşmalar var. Çift sayılı bölümlerde ise bu temaların olduğu fıkraları bulacaksınız. Kendisi de Napolili olan Crescenzo bu kitabında, başta Napoli halkı olmak üzere Akdeniz insanının sıcaklığını vurgulamış.

Luciano de Crescenzo, 1984 yılında romandan uyarlanan aynı adlı filmin senaristi, yönetmeni ve oyuncusu.

Ecco (işte) Sevgililer Günü’nde paylaştığım sözünün de geçtiği pensieri poetici (şairane düşünceler) içeren scene (sahneler):

Siamo angeli con un’ala soltanto e possiamo volare solo restando abbracciati…

Contrariamente alle credenze popolari (genel kanının aksine), İtalyanca yalnızca İtalya’da ve İsviçre’nin güneyinde, İtalyan sınırı boyunca konuşulan bir dil değildir. İtalyanca; İsviçre, Malta, Hırvatistan, Slovenya ve naturalmente (tabii ki) İtalya yarımadasında bulunan San Marino ve Vatikan’da lingua ufficiale’dir. Bu, İtalyanca’nın yaygın olarak konuşulduğu bu ülkelerde resmî bir dil olarak kabul edilmiş olması anlamına gelmektedir. İtalyanca, bu ülkelerin dışında çok sayıda İtalyan göçmenin yaşadığı, yani piccolo (küçük) İtalya’ların bulunduğu Amerika, Kanada, Avustralya, Brezilya, Venezuela, Uruguay gibi ülkelerin yanı sıra Almanya, İngiltere, Belçika ve Fransa gibi Avrupa ülkelerinde ve hatta Libya, Somali ve Etiyopya’da konuşulmaktadır.

İtalyanca öğrenmeye başlarken anmamız gereken ilk kişi elbette Cehennem, Araf ve Cennet bölümlerinden oluşan, dünya edebiyat tarihinin en önemli başyapıtlarından biri La Divina Commedia‘yı (İlahi Komedya) yazan şair ve siyasetçi Dante Alighieri’dir.

Dante Alighieri, bugün konuşulan modern İtalyanca’nın babası olarak bilinir. Dante’nin döneminde edebi eserlerde kullanılan dil çoğunlukla Latince olmasına rağmen, Dante İlahi Komedya‘yı dialetto fiorentino (Floransa lehçesi) ile yazmıştır.

Bugün İtalya’nın farklı bölgelerinde halen birçok farklı lehçe konuşuluyor, ancak 19. yüzyıl İtalya’sında güneyde yaşayan birinin kuzeyde yaşayan birini anlaması bile mümkün değilmiş.

1861 yılında Unità d’Italia (İtalya Birliği) kurulduktan sonra devlet dairelerinde kullanılan, okullarda öğretilen ve günlük hayatta konuşulan tek bir resmi dilin seçilmesine karar verilince, ‘hangi bölgenin konuştuğu İtalyanca resmi dil olacak’ tartışmalarından sonra en güzel İtalyanca’nın Dante’nin kullandığı dil olduğuna karar verilmiş. E quindi (ve böylece) modern, standart İtalyanca’nın temeli Dante’nin İtalyancası olmuş.

T. S. Eliot’un yazdığı gibi “Dante ile Shakespeare dünyayı aralarında paylaşır; bu iki ada eklenebilecek üçüncü bir ad yoktur.” ama neyse ki İngilizler de aynı şekilde Shakespeare İngilizcesini standart dil yapmamış!