Eğlenerek İtalyanca öğrenmek isteyenler için hazırladığım bloguma hoşgeldiniz! Öğrenmeye yeni başlıyorsanız, bütünlük açısından başta Gramer kategorisindekiler olmak üzere tüm yazıları ilkinden itibaren sırayla okumanızı öneririm..
Belirtisiz tanım edatlarını herhangi bir kişi veya nesneden bahsederken kullanacağız.
‘Bir’ anlamına gelen bu articolo, erkek isimlerde un (il ve l’ articolo’su alan sözcükler) veya uno (lo articolo’su alan sözcükler), dişi isimlerde ise una (la articolo’su alan sözcükler) veya un’ (l’ articolo’su alan sözcükler) olacaktır.
Aynı örnekler üzerinden gidelim.
Le parole maschili
il biglietto, il corso, il giorno, il numero, il centro un biglietto, un corso, un giorno, un numero, un centro
l’articolo, l’anno, l’appartamento, l’albergo, l’amico un articolo, un anno, un appartamento, un albergo, un amico
lo spirito, lo scherzo, lo sbaglio, lo sgabello, lo zaino, lo sciopero uno spirito, uno scherzo, uno sbaglio, uno sgabello, uno zaino, uno sciopero
il cane, il pesce, il bicchiere, lo scrittore, il giornale un cane, un pesce, un bicchiere, uno scrittore, un giornale
il meeting, il film, l’autobus, l’hobby, lo shampoo, il bar un meeting, un film, un autobus, un hobby, uno shampoo, un bar
Le parole femminili
la camera, la sera, la famiglia, la libreria, la chiesa, la fattoria una camera, una sera, una famiglia, una libreria, una chiesa, una fattoria
la scarpa, la sciarpa, la strada, la zia, la zanzara una scarpa, una sciarpa, una strada, una zia, una zanzara
la classe, la canzone, la lezione, la stazione, la televisione una classe, una canzone, una lezione, una stazione, una televisione
NB (nota bene): Sesli harfle başlayan erkek sözcüklerde articolo indeterminativo olarak un ama sesli harfle başlayan dişi sözcüklerde un’kullanmanız gerektiğini unutmayın.
Tek bir tane değil de bir miktar veya birkaç tane demek istediğimizde sözcüğün cinsiyetine ve niceliğine göre del, dell’, dello, della, dei, degliveya dellekullanmalıyız (dell’acqua, dei libri, degli amici, delle riviste).
Bu articoli partitivi, ileride öğreneceğimizdi edadının sözcüğün articolo’su ile birleşmiş halidir.
Yine birkaç tane anlamına gelenqualchesözcüğü ise her zaman tekil bir isimle kullanılır (qualche libro, qualche amico, qualche amica, qualche rivista).
Biraz diyeceksek ise un pocoveya kısaltılmış haliyle un po’ifadesini kullanmalıyız.
Bu ifade, bir isimle kullanılacaksa di edadı ile (un po’ di acqua) sıfat veya zarfın anlamında bir derece gösterecekse olduğu gibi kullanılır (un po’ freddo, un po’ male).
Bu konuyuun proverbio italiano(bir İtalyan atasözü) ile bitirelim:
“Chi trova un amico trova un tesoro” (Bir arkadaş bulan bir hazine bulur)
Bu arada, ‘hazine’ anlamına gelentesoroİtalya’da sık kullanılan bir sevgi ve iltifat sözcüğüdür.
Gli articoli determinativi (tekil: il, lo, la, l’ ve çoğul: i, gli, le)
İtalyanca’da isim olan sözcükler çoğunlukla –o, –a veya –e harfi ile biter. Son harfi –o olan sözcükler istisnalar dışında erkektir ve ‘il’ articolo’su alır, –a ile biten sözcükler de istisnalar dışında dişidir ve ‘la’articolo’su alır.
Son harfi –e olan sözcükler erkek veya dişidir ama bu şekilde anlattığımda onca yıl içinde yalnızca bir öğrencimin anladığı ve düzelttiğimde “Erkek veya dişidir demiştiniz, ben erkek diyorum” diye savunmaya geçtiği gibi bizim keyfimize bağlı değil maalesef.
Bazı kurallar olsa da, –e ile biten sözcüklerin articolo’sunu ezberlemek bize düşüyor!
Le parole maschili
Daha önce la pronuncia (telaffuz)konusunda ve teşekkürler sayfamda öğrendiğimiz sözcükleri kullanarak bakalım:
il biglietto, il corso, il giorno, il numero, il centro
Bu sözcüklerin çoğulları aşağıdaki gibidir:
i biglietti, i corsi, i giorni, i numeri, i centri
Bazı erkek sözcükler ise sesli harf ile başlıyor. O zaman şöyle yapacağız:
Çoğullaştırırken son harf yine –i ama çoğul articolo ‘gli’ olacak (li diye okunuyor):
gli articoli, gli anni, gli appartamenti, gli alberghi, gli amici
Son olarak, s ve bir sessiz harf veya z harfi ile başlayan erkek kelimeler ‘lo’articolo‘su alır:
lo spirito, lo scherzo, lo sbaglio, lo sgabello, lo zaino (sırt çantası)
İtalya için bariz sebeple kullanılan lo stivale (çizme) sözcüğü de bu gruptadır.
Çoğulda articolo yine ‘gli’olacak:
gli spiriti, gli scherzi, gli sbagli, gli sgabelli, gli zaini
Bu kural, y harfi ile başlayan sözcükler için de geçerli. İtalyanca’da y harfi olmadığı için bu sözcüklerin yabancı dillerden geldiğini anlayabiliriz (lo yoga, lo yogurt).
Şimdi de –e ile bitip erkek olan sözcüklerden birkaç örnek verelim:
il cane, il pesce, il bicchiere, lo scrittore (erkek yazar), il giornale (gazete)
Bu sözcüklerin çoğulu –i ile biter:
i cani, i pesci, i bicchieri, gli scrittori, i giornali
il rame (bakır), l’animale, il campanile (çan),il potere (güç) ve yukarıda saydığım il giornale ve il bicchieregibi -ame, -ale, -ile ve -ere ile biten sözcüklerin çoğu, l’attore(aktör) ve yukarıdakiloscrittore gibi -ore ile biten sözcüklerin tümü erkektir.
Son harfi –a olduğu halde erkek olan ve sıklıkla kullanacağımız istisna sözcükleril programma, il problema, il sistema veil cinema. Bu sözcükleri i programmi, i problemi, i sistemi vei cinema olarak çoğullaştırıyoruz.
Artista, dentista gibi –ista ile biten sözcükler, meslek sahibi kişinin cinsiyetine göre articolo alır. Erkek bir sanatçı veya diş hekiminden bahsediyorsakl’artistaveya il dentistademeliyiz.
Son olarak, sessiz harf ile biten ve bu nedenle yabancı dillerden geldiğini anlayabileceğimiz sözcüklerin erkek olduğunu söyleyelim. Burada articolo, yukarıda öğrendiğimiz gibi sözcüğün baş harfine göre il, l’ veyaloolacak. Bu sözcükler çoğullaştığında yalnızca articolo değişecek:
il meeting, il film, l’autobus, l’hobby (h okunmadığı için), lo shampoo
i meeting, i film, gli autobus, gli hobby, gli shampoo
Bu arada, adam anlamına gelenl’uomo sözcüğünün çoğulu gli uomini’dir!
Meno male (neyse ki) dişi sözcükler erkekler kadar,scusate (affedersiniz) erkek sözcükler kadar zor, anlaşılmaz ve kuralsız değil!
Le parole femminili
Yine daha önce öğrendiğimiz sözcüklerden örnekler verelim:
la camera, la sera, la famiglia, la libreria, la chiesa, la fattoria
Bu dişi sözcüklerin çoğulları aşağıdaki gibidir:
le camere, le sere, le famiglie, le librerie, le chiese, le fattorie
Sesli harfle başlayan dişi sözcüklerde de articolo apostrofo (kesme işareti) ile yazılır:
Çoğullaştırırken articolo yine‘le’ ve son harf aynı şekilde -e olur:
le amiche, le uscite, le arance, le aule
S ve bir sessiz harf veya z harfi ile başlayan dişi kelimelerin tekil ve çoğul articolo’sunda erkek kelimelerde olduğu gibi bir fark yoktur:
la scarpa, la sciarpa, la strada (sokak), la zia, la zanzara (sivrisinek)
le scarpe, le sciarpe, le strade, le zie, le zanzare
Detto ciò (bunu dedikten sonra), şimdilik –zione ve –sione ile biten sözcüklerin dişi olduğunu söyleyelim. İleride farklı keşifler yapabiliriz.
Classe, canzone gibi –e ile biten diğer dişi sözcükler sayıca azdır:
la classe, la canzone, la lezione, la stazione, la televisione (la tivù)
Bu sözcüklerin de çoğulu –i ile biter:
le classi le canzoni, le lezioni, le stazioni, le televisioni
Artista, dentista gibi –ista ile biten sözcükler, meslek sahibi kişinin cinsiyetine göre articolo alır. Kadın bir sanatçı veya diş hekiminden bahsediyorsakl’artista veya la dentista demeliyiz.
Son harfi –o olduğu halde dişi olan ve sıklıkla kullanacağınız sözcüklerin başında la mano(el) geliyor. Bu sözcüğün çoğulule mani’dir. Onun dışında rastlayacağınız la metro, la foto, l’auto, la motovela radio sözcükleri la metropolitana, la fotografia, l’automobile, la motociclettavela radiotrasmissione sözcüklerinin günlük dilde kullanılan kısaltılmış halidir. Çoğulları le metro, le foto, le auto, le motove le radio’dur.
İtalyanca’da az sayıda olsa da –i harfi ile biten la crisi, l’analisive l’enfasi(vurgu) gibi sözcükler dişidir.La bici ise la biciclettasözcüğünün kısaltılmış halidir.
Son olarak, -tà ve -tù ile biten, son harfteki aksanı görünce vurgunun son hecede olduğunu bildiğimiz sözcükler dişidir. Bu sözcüklerin çoğulu değişmez, ancak articolo tabii ki yine le olarak çoğullaşır. L’università, lafacoltà (fakülte), la pubblicità(reklam),l’attività(etkinlik) vela gioventù(gençlik) bu sözcüklerden bazılarıdır.
Ancak çoğul sözcüklerde dikkat çekmek istediğim önemli bir nokta var.
l’amica (arkadaş, kız) – le amiche (arkadaşlar, hep kız)
l’amico (arkadaş, erkek) – gli amici (arkadaşlar, hep erkek veya karışık)
Aynı şekilde:
la studentessa (kız öğrenci) – le studentesse (kız öğrenciler)
lo studente (erkek öğrenci) – gli studenti (erkek öğrenciler veya öğrenciler)
la bambina (kız çocuk) – le bambine (kız çocuklar)
il bambino (erkek çocuk) – i bambini (erkek çocuklar, çocuklar)
la ragazza (genç kız) – – le ragazze (genç kızlar)
il ragazzo (genç erkek) – i ragazzi (genç erkekler veya gençler)
Yani bir grupta yirmi kız ve bir erkek olsa dahi erkek çoğul kullanmamız gerekiyor!
Bu aradala ragazzaveil ragazzo sözcüklerine kız arkadaş ve erkek arkadaş anlamında da rastlayacaksınız.
Aile bireyleri için de durum şöyle:
la nonna (nine) le nonne (nineler) – il nonno (dede) i nonni (dedeler veya nine-dede)
la sorella (kız kardeş) – le sorelle (kız kardeşler)
il fratello (erkek kardeş) – i fratelli (erkek kardeşler, kardeşler)
la figlia (kız çocuk, kız) – le figlie (kız çocuklar, kızlar)
il figlio (erkek çocuk, oğul) – i figli (çocuklar)
Çoğul kullanırken değişmeyen sözcükler ise yukarıda anlattığım gibi yabancı dilden gelen (film, meeting, weekend), son harfinde aksan olan (facoltà, attività, gioventù) ve kısaltılmış halleriyle kullanılan (foto, metro, bici) sözcüklerdir.
